HC 2: Duitsland 1871-1918

Bijles geschiedenis HAVO

Hoe werd het Duitse keizerrijk gevormd?

Bij deze historische context zijn er 3 leidende vragen. Deze leidende vragen zijn:

Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten, 1871-1918?
Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar, 1919- 1933?
Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa, 1933- 1945?

De vorming van het Duitse keizerrijk 1871-1918

Na de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871 werd in het paleis van Versailles in Frankrijk, het Duitse keizerrijk uitgeroepen en de koning van Pruisen tot keizer Wilhelm I gekroond. Pruisen was een politieke, militaire en, door de snelle industrialisatie in de voorgaande jaren, een economische grootmacht. Na twee eeuwen was er een einde gekomen aan de dominantie van Frankrijk op het Europese continent. Rijkskanselier Von Bismarck, oftewel de hoogste regeringsambtenaar van Duitsland was tevreden met de huidige grenzen maar zag wel dat Duitsland was omgeven door sterke mogendheden. Het buitenlandse beleid was daarom gericht op handhaving van het bestaande machtsevenwicht door een alliantiepolitiek. Een alliantiepolitiek houdt in dat je de vrede probeert te bewaren met de andere landen, Otto von Bismarck was niet uit op een oorlog.

In 1888 kwam Wilhelm II aan de macht en werd Otto von Bismarck ontslagen, hierdoor veranderde de volledige politiek van Duitsland. Duitsland was niet langer tevreden met de bestaande situatie maar wilde een belangrijke plaats op het wereldtoneel, dit werd georganiseerd via de zogenaamde Weltpolitik. Deze ‘Weltpolitik’ was in eerste instantie gericht op overzees imperialisme, wat inhield dat ze vooral de landen overzee wilden veroveren, hierbij was Duitsland vooral geïnteresseerd in Groot-Brittannië. Maar de Duitse ‘Weltpolitik’ was geen succes, daarom begon Duitsland zich vanaf het begin van de twintigste eeuw te focussen op Europa, met name op Oost-Europa. Duitslands groeiende internationale ambities gingen, tot verontrusting van Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland, hand in hand met sterke economische groei en toenemend militarisme. Zowel Duitsland als de andere Europese grootmachten zochten steeds meer steun in internationale bondgenootschappen.

Er ontstond steeds meer rivaliteit, dit kwam in 1914 tot uitbarsting tijdens de Eerste Wereldoorlog. Deze eerste totale oorlog in de geschiedenis had ingrijpende gevolgen voor zowel soldaten als het thuisfront. De zware last van de oorlog leidde tot steeds meer onvrede onder de bevolking, wat in de herfst van 1918 resulteerde in een revolutie. Tegelijkertijd werd duidelijk dat Duitsland de oorlog op het slagveld had verloren. Op 9 november 1918 werd de republiek uitgeroepen en op 11 november 1918 werd de wapenstilstand ondertekend.

Welke kenmerkende aspecten horen bij deze historische context?

Kenmerkende aspecten:

31) De Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving
33) De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
36) De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme
40) Het voeren van twee wereldoorlogen
43) Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering

Belangrijke voorbeelden:

Conferentie van Berlijn (1884-1885) ⇒ ka 33, ka 36. Bij deze conferentie onder leiding van Bismarck werd het werelddeel Afrika verdeeld over de Europese staten. Het doel van Bismarck op deze conferentie was het handhaven van de machtsevenwicht in Europa en de versterking van de positie van Duitsland. Het verkrijgen van meer Duitse koloniën was minder van belang.(alliantiepolitiek)
Vlootwet (1898) ⇒ ka 33, ka 36, ka 40. Om de ‘Weltpolitik’ mogelijk te kunnen maken wordt op aandringen van Wilhelm II de Duitse vloot uitgebreid. Na 1898 volgen meer Vloot Wetten die zorgen van de uitbreiding van de Duitse vloot.
Slag bij Marne (1914) ⇒ ka 40, ka 43. De slag bij de rivier de Marne die een einde maakt aan de Duitse militaire opmars in Noord-Frankrijk.

Welke jaartallen zijn belangrijk?

1870-1871: Frans-Duitse oorlog
1871: Tijdens de oorlog komen in Versailles vorsten uit verschillende Duitse staten bijeen en roepen daar het Duitse koninkrijk uit en kiezen de koning van Pruisen als de eerste Duitse keizer Wilhelm I.
1888: Wilhelm II aan de macht: door het inruilen van de Alliantiepolitiek voor de Weltpolitik van Wilhelm II, doelt hij een belangrijkere plek voor Duitsland op het wereldtoneel.
1914-1918: Eerste Wereldoorlog
- Oorzaken van het uitbreken
  - groeiend nationalisme
  - modern imperialisme
  - toenemend militarisme
  - bondgenootschappen
  - wapenwedloop
- Directe aanleiding: 1914: de kroonprins van oostenrijk-hongarije wordt in Sarajevo vermoord door een servische nationalist.
1918: Duitsland verliest de oorlog, de republiek wordt uitgeroepen.

HC 2: Duitsland 1871-1918 Bijles geschiedenis HAVO