De Gouden eeuw, 1588-1648
Bijles geschiedenis VWO
Tijdens welke periode ontstond er economische groei?
Gedurende de Opstand was er ook een periode van economische groei. Alle handel die werd gedreven door de Republiek en het ontbreken van een feodale traditie in de landbouw zorgden voor economische ontwikkeling. Doordat de Schelde werd afgesloten toen Antwerpen in de handen van de Spanjaarden viel, vluchtten tienduizenden immigranten (met kennis en geld) naar Hollandse steden. Dit kwam de Republiek heel goed uit want een sterke economie was belangrijk; de oorlog tegen Spanje moest betaald worden en veel mensen hadden geld geïnvesteerd in de VOC (aandelen). Deze toestroom van mensen met kennis gaf een economische stimulans en een groeiende nijverheid. Stadsbestuurders gaven daarom buitenlandse kooplieden goede faciliteiten, waaronder relatief vergaandereligieuze vrijheden.Mede daardoor kon Amsterdam uitgroeien tot de stapelmarkt van Europa. Deze strijd tegen Spanje eindigde uiteindelijk in 1648 met het Verdrag van Münster.
Vanaf de 17e eeuw is de Staten-Generaal verantwoordelijk voor de oprichting van de VOC en de handelsmonopolie met Azië. Ook wordt de verantwoordelijkheid uitgebreidt met het bestuur van de Generaliteitslanden (op Spanje veroverde en veroverde gebieden). Maar tijdens het twaalfjarig bestand met Spanje 1609-1621 (de wapenstilstand) is de Staten Generaal niet meer verantwoordelijk als oorlogsleider. Hierdoor ontstaat er ruimte voor discussies op het gebied van geloof en bestuur: Mag de Staten-Generaal zich uitspreken over religieuze en bestuurlijke zaken? Tijdens het Twaalfjarig Bestand namen de religieuze en politieke verdeeldheid in de Republiek toe.
Een voorbeeld van deze politieke verdeeldheid is de discussie tussen Johan van Oldenbarnevelt en Maurits van Oranje: De gematigde calvinisten vinden steun bij Johan van Oldenbarnevelt. Hij staat voor soevereiniteit van de afzonderlijke staten. Holland brengt eigen stedelijke legers in stelling. De streng reformatorische calvinisten zoeken steun bij stadhouder Maurits van Oranje, hij pleit voor een machtige Staten-Generaal en de Staten-Generaal als opperbevelhebber van het Staatse leger. Maurits komt als winnaar uit deze discussie/strijd. Johan van Oldenbarnevelt wordt veroordeeld wegens landverraad en onthoofd.
Het einde van de Gouden Eeuw volgde tegen het einde van de zeventiende eeuw toen de positie van de Republiek in toenemende mate werd bedreigd door de opkomst van Engeland en Frankrijk.
Belangrijke voorbeelden en kenmerkende aspecten
Kenmerkende aspecten:
- 24) De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse republiek
- 25) Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
Belangrijke voorbeelden:
- Coen verplaatst het bestuurscentrum van de VOC naar Batavia (1619) ka: 25
- Johan van Oldenbarnevelt wordt onthoofd (1619) ka: 24
- Ontstaan van de Portugees-Israëlitische Gemeente in Amsterdam hetgeen leidt tot de bouw van de Portugese synagoge ka: 24,25
Jaartallen om te onthouden!
- 1602 VOC wordt opgericht door de Staten-Generaal, de VOC krijgt het monopolie op de handel met Azië
- 1609-1621 Twaalfjarig bestand wapenstilstand tussen Spanje en de Republiek
- 1648 Vrede van Munster dit maakt een einde aan de oorlog tussen Spanje en de Republiek. Spanje erkent de Republiek als soevereine staat.
