Platentektoniek en vulkanen
Bijles aardrijkskunde VWO
Wat is de betekenis van platentektoniek?
Platentektoniek is het verschuiven van continenten. Deze verschuiving kan plaatsvinden doordat convectiestromen de lithosfeer breken in losse platen die kunnen verschuiven. Een verschuiving van een plaat vindt plaats doordat convectiestromen deze plaat verschuiven.
Convectiestromen
Convectiestromen zijn stromingen die bestaan uit vloeibaar, taai plastisch gesteente uit de mantel van de aarde. Deze stromingen zorgen dus voor de verschuiving van de platen waarop de continenten liggen. De warmte van de stromingen wordt veroorzaakt door het verval van radioactieve stoffen en stamt gedeeltelijk uit het ontstaan van de aarde.
Op welke manieren kunnen platen bewegen?
Plaatbewegingen
De platen kunnen dus verschuiven dit kan op verschillende manieren.
Convergente beweging: dit betekent dat de platen naar elkaar toe bewegen op elkaar botsen. Subductiezones kunnen ontstaan wanneer oceanische en continentale platen botsen. Dit komt doordat continentale platen uit graniet bestaan en oceanische gemaakt zijn van basalt. Doordat basalt veel zwaarder is dan graniet, duikt de oceanische basaltische plaat onder de continentale graniet plaat.
Divergente beweging: bij een divergente beweging, bewegen platen uit elkaar of druiven uiteen.
Transforme beweging: hier bewegen platen langs elkaar heen
Hoe ontstaat een vulkaan?
Vulkanen
Een vulkaan ontstaat doordat de platen verschuiven, vaak aan de randen van platen vormen vulkanen. Deze vulkanen kunnen op drie manieren ontstaan:
Subductie: zoals je hierboven hebt gelezen ontstaat subductie bij convergerende platen. Wanneer de oceanische onder de continentale duikt, vormen er magmahaarden. Deze magmahaarden kunnen vulkanen vormen op deze lijn.
Hotspots: een hotspot ontstaat niet door het bewegen van platen en komen dus niet perse voor op de grenzen van de platen. Hotspots kunnen zich dus midden op een plaat bevinden en worden veroorzaakt door mantelpluimen die vulkanen vormen. Het onderliggende mantelpluim beweegt mee door plaatverschuivingen, hierdoor ontstaan rijen vulkanen door de tijd heen.
Divergerende platen: de meeste divergerende zones bevinden zich onder water in de zee. Wanneer de platen uit elkaar bewegen kan er magma vrijkomen in de divergerende zones. Het magma raakt hierna het water en stolt tot een oceanische korst, dit wordt een oceanische rug genoemd. Op deze rug vindt vulkanische activiteit plaats, maar deze is meestal minder explosief dan de vulkanen bij een convergentie zone.
