Verlichting en de politieke cultuur
Bijles geschiedenis VWO
Wat gebeurde er bij het congres van Wenen?
Tijdens het Congres in Wenen in 1815 werd een stabiele orde gevormd door zoveel mogelijk te herstellen naar de situatie voor de Franse Revolutie. Ook werd er tijdens dit congres een poging gedaan om het machtsevenwicht tussen de Europese staten te creëren en herstellen. Er ontstond een reactie op deze Restauratie (alles restaureren naar de situatie voor de Franse Revolutie), zo ontstonden er politieke stromingen die hun ideeën baseerden op Verlichte idealen. Deze politieke stromingen benutten de veranderende politieke cultuur waarin de publieke opinie steeds belangrijker werd. Door deze politieke stromingen vonden er in de 19e eeuw revoluties plaats, die de restauratie probeerden tegen te gaan.
Wat is liberalisme en socialisme?
Twee politieke stromingen die gebaseerd zijn op verlichte idealen zijn liberalisme en socialisme. Zowel het liberalisme als het socialisme gaan uit van de maakbaarheid van de samenleving maar interpreteren andere verlichte idealen beiden op een eigen manier. Zo dachten beide stromingen anders over de rol van de overheid in de samenleving en de vraag van soevereiniteit. Het liberalisme vond individuele vrijheid en bescherming tegen de staat heel belangrijk. Dit leidde in 1848 tot liberale revoluties in Europa die probeerden om de politieke positie van de burgerij te versterken en die van de koninklijk huis af te zwakken.
Het socialisme streefde naar meer gelijkheid in de samenleving. Marx zag door industrialisatie dat er nieuwe arbeidsverhoudingen ontstonden, en zag dit als bewijs voor zijn theorie dat klassenstrijd de samenleving verdeelde. Deze klassenstrijd werd geëindigd met een revolutie. Na deze revolutie namen arbeiders de macht over, politieke macht werd hierdoor een bezit van de gemeenschap. Omdat er werd nagedacht over volkssoevereiniteit kwam er ook steeds meer focus voor de eenheid onder de burgers die deze soevereiniteit uitoefent. Nationalisten waren op zoek naar dingen die de band en eenheid tussen burgers kon versterken. Dit waren zaken zoals; taal, cultuur, een gedeeld verleden. Het werd een doel om te streven naar een natiestaat, nationalisme werd een handig instrument voor machthebbers om eensgezindheid onder het volk te stimuleren.
Kenmerkende aspecten:
28) Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur eigentijdse verlichte vorm te geven (verlicht absolutisme).
30) De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.
36) De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.
