De Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918)
Bijles geschiedenis VMBO
Wat zijn de oorzaken en het verloop van de eerste wereldoorlog?
- De politieke spanningen nemen toe als de Duitse Keizer zich focussen op ‘Weltpolitik’ waarbij zij het Duitse rijk willen uitbreiden. Met deze ‘Weltpolitik’ gaan ze ook op jacht naar koloniën.
- Doordat verschillende Europese staten koloniën wilden verkrijgen ontstonden hierdoor spanningen.
- Door nieuwe industrieën konden krachtigere wapens worden gemaakt, de groei van het militarisme en de komst van moderne wapentechnieken zorgen voor een wapenwedloop tussen de machtigste Europese staten.
- Groeiend nationalisme (wat wordt versterkt door volken/groepen die streven naar onafhankelijkheid of gebiedsuitbreiding) leidt tot binnenlandse onrust en politieke spanningen
- Al deze toenemende spanningen en rivaliteit leiden tot de vorming van bondgenootschappen en het gevaar van een grote oorlog.
In 1914 wordt de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije vermoord door een servische nationalist. Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië en wordt gesteund door het Duitse keizerrijk. Er ontstaat een kettingreactie aan bondgenootschappen waardoor steeds meer Europese staten met elkaar in oorlog raken.
Centralen | Geallieerden |
– Duitse Keizerrijk – Oostenrijk – Hongarije – Turkse Rijk | – Frankrijk – Groot-Brittannië – Rusland (tot 1917) – Verenigde Staten (vanaf 1917) |
De eerste wereldoorlog kan gezien worden als een totale oorlog want miljoenen soldaten aan alle delen van de wereld (ook uit kolonies) worden ingezet. Ook het thuisfront is volledig betrokken in deze oorlog. Veel vrouwen moesten werken in de oorlogsindustrie om bijvoorbeeld genoeg wapens te kunnen leveren, dit was positief voor de emancipatie van vrouwen.
Deze totale oorlog had heel veel negatieve effecten:
- Er ontstond een schaarste aan levensmiddelen en brandstof.
- De oorlogsindustrie ging steeds zwaardere wapens produceren, als legers in de aanval gingen leidde dit tot enorme verliezen aan mensenlevens.
- Mede door propaganda (waarin de vijanden als monsters werden afgebeeld) bleven de legers fanatiek tegen elkaar vechten, door censuur wist het thuisfront niet altijd wat er gebeurde aan het front.
- Er vielen miljoenen doden en gewonden, en er ontstaat enorme schade aan Europa.
Nederland tijdens de eerste wereldoorlog
Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog niet in een bondgenootschap vastgelegd en kon daarom neutraal blijven. Nederland heeft zonder mee te vechten wel last gehad van de Eerste Wereldoorlog; door de strijd op zee werd de Nederlandse handel zwaar belemmerd.
Ook zijn er veel Belgische burgers en duizenden soldaten naar Nederland gevlucht. Het was voor Nederland moeilijk om al deze vluchtelingen op te vangen bij mensen thuis, kazernes, tenten, barakken of kassen. In 1915 hadden de Duitsers een 300 kilometer lang stroomhek tussen de grens van Nederland en België geplaatst om te voorkomen dat militaire spionnen en smokkelaars vanuit Nederland naar België zouden komen
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was er schaarste aan diverse goederen zoals brandstof en levensmiddelen. Hierdoor werd er een distributie systeem ingevoerd met bonkaarten.
Grondwetwijziging
In 1917 werden kwesties die in de 19e eeuw als speelden in de grondwet nu opgelost:
- Er kwam een einde aan de schoolstrijd: het bijzonder onderwijs en het openbaar onderwijs werd financieel gelijkgesteld.
- Er kwam een algemeen mannenkiesrecht: actief kiesrecht (je stem uitbrengen) vanaf 23 jaar en passief kiesrecht (je verkiesbaar stellen) vanaf 30 jaar.
- Er kwam een einde aan de kiesrechtkwestie: er kwam passief kiesrecht voor vrouwen en de mogelijkheid om ook het actief kiesrecht voor vrouwen mogelijk te maken (dit gebeurde uiteindelijk in 1919).
- Het districtenstelsel werd vervangen door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
Afloop van de eerste wereldoorlog
In 1918 nam het vertrouwen af in de Duitse keizer en zijn regering. Veel Duitsers wilden dat er een einde kwam aan deze uitzichtloze oorlog. In November op 1918 breken op veel plaatsen in Duitsland rellen uit en nemen arbeiders en soldaten de macht over. De Duitse keizer wordt onder druk gezet om af te treden en vlucht naar het neutrale Nederland. Een nieuwe voorlopige Duitse regering sluit op 11-11-1918 een wapenstilstand met de geallieerden waardoor er een einde komt aan de Eerste Wereldoorlog.
