Chemisch rekenen: overmaat berekenen
Bijles NaSk VMBO
Wat is een overmaat en hoe bereken je die?
Een overmaat is de hoeveelheid van een beginstof die niet kan reageren, omdat een van de andere beginstoffen daar niet voldoende voor aanwezig is. Om een overmaat uit te rekenen, moet je rekenen met de massaverhouding tussen de beginstoffen.
Overmaat berekenen:
Stap 1: stel de reactievergelijking op en maak deze kloppend.
Stap 2: reken via de massaverhouding uit in welke hoeveelheden de beginstoffen met elkaar kunnen reageren.
Stap 3: reken via de massaverhouding uit in welke hoeveelheden de gevraagde stoffen met elkaar kunnen reageren.
Stap 4: reken de overmaat uit.
Voorbeeldvraag
80,0 gram zuurstof en 38,0 gram stikstof worden bij elkaar toegevoegd in een reactievat. Er ontstaat een reactie, waarbij stikstofdioxide ontstaat. Bereken welke stof in welke hoeveelheid in overmaat aanwezig is.
Wat zijn de uitwerkingen van de voorbeeldvraag?
Uitwerking
A)
Stap 1: stel de reactievergelijking op en maak deze kloppend:
2 O2 (g) + N2 (g) → 2 NO2 (g)
Stap 2: reken via de massaverhouding uit in welke hoeveelheden de beginstoffen met elkaar kunnen reageren
Gebruik hiervoor BINAS tabel 33.
De atoommassa van O is 16,00 u. Er zijn 4 O atomen aanwezig, dus de totale massa is 4 x 16,00 = 64,00 u. De atoommassa van N is 14,01. In totaal is de massa 2 x 14,01 = 28,02 u.
De laatste twee stappen:
Stap 3: reken via de massaverhouding uit in welke hoeveelheden de gevraagde stoffen met elkaar kunnen reageren
Je kunt deze stap op 2 manieren uitvoeren:
Optie 1:
? = (80,0 x 28,02) / 64,00 = 35,025 gram stikstof.
Er zit 38,0 gram stikstof in het reactievat, dus deze stof is in overmaat aanwezig.
Optie 2:
Je kunt ook de gegeven hoeveelheid beschikbare stikstof gebruiken om de hoeveelheid zuurstof uit te rekenen die hiermee kan reageren:
? = (64,00 x 38,0) / 28,02 = 86,8 gram zuurstof. Dit kan dus maximaal reageren met 38,0 gram stikstof. Er is maar 80,0 gram zuurstof aanwezig, dus deze stof is in ondermaat aanwezig. Oftewel: stikstof is in overmaat aanwezig.
Stap 4: reken de overmaat uit
Indien je optie 1 uitvoerde in stap 4:
38,0 – 35,025 gram = 2,98 gram stikstof in overmaat.
Indien je optie 2 uitvoerde in stap 4:
Er is 86,8 – 80,0 = 6,80 gram zuurstof in ondermaat aanwezig. Met een verhoudingstabel kun je uitrekenen hoeveel stikstof dan in overmaat aanwezig is:
? = (6,80 x 28,02) / 64,00 = 2,98 gram stikstof in overmaat.
